Những Quy Luật Cơ Bản Trong Đầu Tư Chứng Khoán: Hiểu Đúng Để Tránh Rủi Ro
Thị trường chứng khoán Việt Nam trong những năm gần đây đang thu hút sự quan tâm của rất nhiều nhà đầu tư, từ những cá nhân không chuyên đến những nhà đầu tư tổ chức. Tuy nhiên, với một tỷ lệ lớn các nhà đầu tư mới tham gia thị trường và thiếu kinh nghiệm, việc hiểu sai hoặc không nắm rõ các quy luật cơ bản của chứng khoán dễ dẫn đến những sai lầm đáng tiếc và thua lỗ nghiêm trọng. Bài viết này sẽ đi sâu vào năm quy luật cơ bản về giá cổ phiếu, giúp các nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng hơn, từ đó có thể đưa ra những quyết định đầu tư hiệu quả.
1. Cung và cầu quyết định biến động giá cổ phiếu trong ngắn hạn
Một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến giá cổ phiếu trong ngắn hạn là sự tương quan giữa cung và cầu. Cung cầu trên thị trường chứng khoán có thể thay đổi liên tục, và thường không phản ánh chính xác giá trị thực của cổ phiếu. Lấy ví dụ cổ phiếu FLC, trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2018, nhu cầu mua cổ phiếu này tăng mạnh, đẩy giá từ 10.000 đồng lên hơn 200.000 đồng, dù giá trị thực của nó không thay đổi đáng kể. Tuy nhiên, khi nhu cầu giảm đột ngột, giá cổ phiếu cũng nhanh chóng giảm về mức 20.000 đồng vào cuối năm 2020, và đến nay giá chỉ còn dưới 3.000đ
Biến động này cho thấy rằng, trong ngắn hạn, thị trường chứng khoán có thể rất “điên rồ” và bị chi phối mạnh mẽ bởi yếu tố cung cầu. Điều này đặc biệt đúng khi xảy ra các sự kiện lớn, chẳng hạn như đại dịch COVID-19 vào năm 2020, khi VN-Index giảm mạnh từ 1.000 điểm xuống còn 650 điểm chỉ trong vòng một tháng do làn sóng bán tháo cổ phiếu trên toàn thị trường.
2. Kết quả kinh doanh bền vững là yếu tố quyết định giá cổ phiếu trong dài hạn
Trong dài hạn, giá cổ phiếu sẽ phụ thuộc vào kết quả kinh doanh bền vững của doanh nghiệp, chứ không phải là yếu tố cung cầu ngắn hạn. Ví dụ, hai cổ phiếu SAM và REE cùng niêm yết trên thị trường, trong đó SAM từng tăng trưởng mạnh hơn REE trong quá khứ. Tuy nhiên, khi xét về dài hạn, cổ phiếu REE, với kết quả kinh doanh tốt hơn, đã vượt qua SAM cả về giá trị lẫn sự ổn định. Tương tự, cổ phiếu của các công ty như FPT hay Apple, với lợi nhuận tăng trưởng bền vững và khả năng trả cổ tức ổn định, đã mang lại lợi nhuận dài hạn cao hơn so với các cổ phiếu có kết quả kinh doanh kém hơn.
Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn đầu tư vào những doanh nghiệp có nền tảng kinh doanh vững chắc và tiềm năng tăng trưởng dài hạn. Nhà đầu tư nên tập trung vào việc phân tích kết quả kinh doanh và triển vọng của doanh nghiệp, thay vì chỉ quan tâm đến các biến động giá trong ngắn hạn.
3. Giá trị thực của cổ phiếu không đồng nhất với giá trị sổ sách
Một sai lầm phổ biến của các nhà đầu tư mới là đánh đồng giá trị thực của cổ phiếu với giá trị sổ sách của doanh nghiệp. Giá trị sổ sách chỉ đơn giản là tổng tài sản trừ đi nợ, được chia cho số lượng cổ phiếu đang lưu hành. Tuy nhiên, giá trị thực của một cổ phiếu phải được xác định dựa trên khả năng tạo ra dòng tiền trong tương lai và hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Chẳng hạn, giá trị sổ sách của Apple có thể chỉ ở mức 75 tỷ USD, nhưng giá trị thực tế trên thị trường có thể lên đến 2.000 tỷ USD do khả năng tạo lợi nhuận cao của doanh nghiệp này. Tương tự, Vinamilk, với giá trị sổ sách khoảng 23.000 tỷ đồng, nhưng giá trị thị trường lại lên đến 260.000 tỷ đồng nhờ khả năng sinh lời vượt trội.
Ngược lại, có những doanh nghiệp như KBC, mặc dù có giá trị sổ sách cao, nhưng do hiệu quả kinh doanh thấp, giá trị thị trường lại thấp hơn rất nhiều so với giá trị sổ sách. Do đó, nhà đầu tư cần chú trọng đến giá trị thực của cổ phiếu hơn là chỉ dựa vào giá trị sổ sách.
4. Kỳ vọng là yếu tố dẫn dắt giá cổ phiếu
Giá cổ phiếu không chỉ phản ánh kết quả kinh doanh hiện tại hay quá khứ mà còn được thúc đẩy bởi kỳ vọng của nhà đầu tư về tương lai của doanh nghiệp. Kỳ vọng này có thể xuất phát từ các yếu tố như triển vọng ngành, đổi mới công nghệ, hoặc sự tham gia của các nhà đầu tư lớn.
Ví dụ, giá cổ phiếu Tesla đã tăng mạnh từ 50 USD lên 748 USD trong giai đoạn 2019-2020, không phải vì kết quả kinh doanh ngay lập tức của Tesla, mà do kỳ vọng của nhà đầu tư về tiềm năng tăng trưởng trong tương lai, đặc biệt là các dự án công nghệ mới của công ty này. Tương tự, tại thị trường Việt Nam, VN-Index đã đạt đỉnh vào năm 2018, khi nhà đầu tư kỳ vọng vào một giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế, dù kết quả kinh doanh thực tế chưa hẳn đã đạt đến mức kỳ vọng.
Điều này cho thấy rằng, để dự đoán xu hướng giá cổ phiếu, nhà đầu tư cần phải nắm bắt được tâm lý và kỳ vọng của thị trường, chứ không chỉ dựa vào các số liệu quá khứ.
5. Giá trị thị trường quan trọng đối với nhà đầu tư ngắn hạn
Đối với những nhà đầu tư ngắn hạn hay các trader, giá trị thị trường và xu hướng giá là yếu tố quan trọng hơn cả. Trong nhiều trường hợp, họ có thể không quan tâm đến giá trị thực hay giá trị sổ sách của cổ phiếu, mà chỉ quan tâm đến xu hướng tăng giá hiện tại và khả năng sinh lợi trong ngắn hạn.
Ví dụ, trong thị trường bất động sản, giá đất ở một khu vực có thể tăng rất nhanh do cầu tăng đột biến, mặc dù giá trị thực của khu đất có thể không thay đổi đáng kể. Tương tự, trên thị trường chứng khoán, các trader có thể mua vào một cổ phiếu không phải vì giá trị thực của nó, mà vì họ nhận thấy xu hướng tăng giá mạnh mẽ và dòng tiền đổ vào cổ phiếu này.
Điều này cho thấy rằng, trong ngắn hạn, giá cổ phiếu có thể bị chi phối bởi tâm lý thị trường và dòng tiền hơn là bởi giá trị thực. Do đó, các nhà đầu tư ngắn hạn cần phải rất linh hoạt và theo dõi sát sao xu hướng thị trường để đưa ra các quyết định mua bán kịp thời.
Tóm lại là
Thị trường chứng khoán là một sân chơi phức tạp và đầy rủi ro, đặc biệt đối với những nhà đầu tư mới chưa có nhiều kinh nghiệm. Hiểu rõ các quy luật cơ bản về giá cổ phiếu là bước đầu tiên để tránh được những sai lầm không đáng có và bảo vệ tài khoản đầu tư của mình.
Trong ngắn hạn, cung cầu là yếu tố quyết định giá cổ phiếu, nhưng trong dài hạn, kết quả kinh doanh bền vững mới là yếu tố quan trọng nhất. Giá trị thực của cổ phiếu khác xa so với giá trị sổ sách, và kỳ vọng của nhà đầu tư có thể đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn rất nhiều so với giá trị thực. Cuối cùng, đối với những nhà đầu tư ngắn hạn, việc theo dõi xu hướng thị trường và giá trị thị trường là vô cùng quan trọng.
Nhà đầu tư nên kết hợp cả phân tích ngắn hạn và dài hạn, đồng thời luôn luôn cập nhật và đánh giá lại kỳ vọng của mình về thị trường để có thể đưa ra những quyết định đầu tư hiệu quả và bền vững.