Việc thu nhập tăng cao hoặc tài sản ẩn khỏi bảng cân đối kế toán có thể làm tăng ROE, khiến công ty trông có vẻ có lợi nhuận hơn thực tế. Điều này có thể tạo ra một hình ảnh sai lệch về hiệu quả tài chính thực sự của doanh nghiệp.Alyssa Powell/Insider

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) là gì?

• Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) là một chỉ số tài chính cho thấy mức độ lợi nhuận của một công ty. 
• ROE được tính bằng cách chia thu nhập ròng hàng năm của công ty cho vốn chủ sở hữu của cổ đông. 
• Mặc dù hữu ích, nhưng ROE đôi khi có thể gây hiểu lầm và có thể bị bóp méo bởi kế toán không trung thực.

Cách phát hiện cổ phiếu có giá trị

Chìa khóa của đầu tư giá trị là phát triển khả năng phát hiện ra những công ty bị định giá thấp. Nhà đầu tư giá trị tìm kiếm các công ty có quản lý vững chắc, hiệu suất tài chính tốt và giá cổ phiếu tương đối thấp.

Việc phát hiện ra các cổ phiếu có giá trị đòi hỏi phải phân tích cẩn thận các yếu tố cơ bản của công ty, nhưng một số chỉ số giúp bạn nhanh chóng tách bạch giữa các công ty tốt và xấu. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) là một trong những chỉ số đó — nó cho bạn biết công ty tạo ra lợi nhuận từ tiền đầu tư như thế nào.

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) là một tỷ số tài chính cho biết công ty tạo ra bao nhiêu thu nhập ròng trên mỗi đồng vốn đầu tư. Nó giúp các nhà đầu tư hiểu được một công ty sử dụng tiền để tạo ra lợi nhuận hiệu quả như thế nào. Nhà đầu tư có thể so sánh ROE của một công ty với trung bình ngành để có cái nhìn rõ hơn về hiệu suất của công ty so với các đối thủ cạnh tranh.

Hiểu cách hoạt động của ROE

ROE là một chỉ số hữu ích để đánh giá lợi tức đầu tư của một công ty trong một ngành cụ thể. Một ROE cao cho thấy công ty sử dụng hiệu quả vốn chủ sở hữu của cổ đông để tạo ra thu nhập. ROE thấp nghĩa là công ty kiếm được tương đối ít so với vốn chủ sở hữu của cổ đông.

Tỷ lệ ROE bao nhiêu được coi là “tốt”?

Điều này phụ thuộc vào ngành. Trong một số ngành, các công ty có nhiều tài sản — và thu nhập cao hơn — so với các ngành khác, vì vậy ROE khác nhau rất nhiều theo lĩnh vực. Ví dụ, ROE trung bình của ngành ngân hàng là 18.4%. Nhưng trong ngành dịch vụ tài chính, con số này chỉ là 10.3% (2024Q2). Nhà đầu tư thông minh tìm kiếm các công ty có ROE cao hơn trung bình so với các đối thủ trong ngành.

Xu hướng ROE tăng cũng là một dấu hiệu tốt. “Mặc dù ROE tuyệt đối của một công ty quan trọng, sự thay đổi của ROE theo thời gian — và điều gì đã gây ra sự thay đổi đó — có thể còn quan trọng hơn,” JP Tremblay, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Daniels thuộc Đại học Denver, cho biết.

ROE cũng có thể được sử dụng để ước tính tốc độ tăng trưởng của một công ty — tức là tốc độ mà công ty có thể phát triển mà không cần vay thêm tiền.

Cách tính ROE

Để tính ROE, chia thu nhập ròng hàng năm của công ty cho vốn chủ sở hữu của cổ đông. Nhân kết quả với 100 để có tỷ lệ phần trăm.

Công thức ROE

• Net income ( annual) – Thu nhập ròng: Đây là thu nhập của công ty sau khi trừ các khoản chi phí. Thu nhập ròng hàng năm của công ty được báo cáo trên báo cáo thu nhập.
• Shareholders equity –  Vốn chủ sở hữu của cổ đông: Đây là phần quyền sở hữu của cổ đông trong tài sản của công ty sau khi các khoản nợ đã được thanh toán. Vốn chủ sở hữu của cổ đông được báo cáo trên bảng cân đối kế toán.

Ví dụ về ROE

Ví dụ, theo báo cáo tài chính của FPT, thu nhập ròng của họ vào năm 2023 là khoảng 6,465 tỷ. Tổng vốn cổ đông là khoảng 29,933 tỷ.

ROE của FPT= 6,465 / 29,933 = 22%

Điều này có nghĩa là thu nhập ròng hàng năm của họ khoảng 22% so với vốn chủ sở hữu của cổ đông.

ROE có thể âm

Nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là công ty có dòng tiền âm. Tiến sĩ Robert R. Johnson, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Heider của Đại học Creighton, lưu ý rằng “các công ty đang thua lỗ trên cơ sở kế toán dồn tích có thể có ROE âm nhưng dòng tiền dương.” ROE âm không nhất thiết là xấu, nhưng cần phải điều tra thêm.

Công thức DuPont

Một cách để hiểu thêm về ROE là chia nó thành các thành phần theo phân tích DuPont. Phân tích này tách ROE thành ba tỷ số, giúp nhà phân tích hiểu rõ hơn về cách công ty đạt được ROE, điểm mạnh và cơ hội cải thiện.

Công thức DuPont

• Tỷ số đầu tiên là biên lợi nhuận ròng (thu nhập ròng chia cho doanh thu). Một công ty có thể cải thiện biên lợi nhuận bằng cách kiếm nhiều tiền hơn trên mỗi đơn vị bán ra.
• Tỷ số thứ hai là vòng quay tài sản (doanh thu chia cho tổng tài sản). Một công ty có thể cải thiện vòng quay tài sản bằng cách tăng doanh thu trong khi giữ tổng tài sản không đổi.
• Tỷ số thứ ba là đòn bẩy tài chính (tổng tài sản chia cho vốn chủ sở hữu của cổ đông). Một công ty có thể cải thiện ROE bằng cách vay tiền và kiếm nhiều hơn từ số tiền đó so với chi phí vay. Tăng bất kỳ tỷ số nào trong số này sẽ tăng ROE. “Hai công ty có thể có cùng ROE nhưng đạt được nó theo những cách hoàn toàn khác nhau,” Johnson nói.

Các cách sử dụng khác của ROE

Một ROE bất thường hoặc cực kỳ cao có thể khiến nhà phân tích phải nghiên cứu thêm.

• Nó có thể báo hiệu thu nhập ròng âm. Nếu một công ty có thu nhập âm và vốn chủ sở hữu âm, có thể dẫn đến ROE cao một cách lừa dối. Nhà phân tích sẽ muốn kiểm tra xem thu nhập ròng và vốn chủ sở hữu của cổ đông có dương khi diễn giải ROE.
• Nó có thể báo hiệu sự không nhất quán trong lợi nhuận. Hãy tưởng tượng một công ty ghi nhận nhiều năm thua lỗ so với vốn chủ sở hữu của cổ đông. Một năm với thu nhập ròng lớn và vốn chủ sở hữu của cổ đông thấp giả tạo có thể dẫn đến ROE cực kỳ cao. Khi ROE tăng vọt, hầu hết các nhà phân tích sẽ phải tìm hiểu lịch sử thu nhập của công ty.
• Nó có thể báo hiệu nợ quá mức. Johnson lưu ý rằng một cách dễ dàng — nhưng rủi ro — để một công ty có lợi nhuận tăng ROE là vay tiền. Đây được gọi là đòn bẩy. “Đòn bẩy có tác dụng khi bạn có thể kiếm được nhiều tiền hơn từ tiền vay so với chi phí của nó,” Johnson nói. “Tất nhiên, đòn bẩy thường được gọi là con dao hai lưỡi vì nó có thể khuếch đại tổn thất khi bạn kiếm được ít tiền hơn (hoặc thua lỗ) trên số tiền vay so với chi phí của nó.”

ROE so với tỷ suất lợi nhuận trên tài sản so với tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư

ROE cho nhà đầu tư biết một công ty tạo ra bao nhiêu thu nhập từ mỗi đồng vốn chủ sở hữu của cổ đông. Nó có một số điểm tương đồng với các chỉ số lợi nhuận khác như tỷ suất lợi nhuận trên tài sản hoặc tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư, nhưng được tính toán khác nhau.

• Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) cho bạn biết bao nhiêu phần trăm lợi nhuận của một công ty được thúc đẩy bởi các khoản đầu tư cố định như bất động sản và thiết bị. Công thức ROA gần giống với ROE, nhưng sử dụng tổng tài sản trong mẫu số thay vì vốn chủ sở hữu của cổ đông.
• Tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư (ROIC) cũng đo lường lợi nhuận so với đầu tư, nhưng thêm một chút phức tạp: Nó cho bạn biết bao nhiêu thu nhập ròng (sau khi trả cổ tức) mà một công ty tạo ra từ tất cả vốn của mình — cả nợ và vốn chủ sở hữu. ROIC được tính bằng cách sử dụng thu nhập ròng trừ cổ tức trong tử số và tổng nợ và vốn chủ sở hữu của công ty trong mẫu số.

Mỗi chỉ số này được sử dụng để đánh giá và so sánh các công ty dựa trên mức độ hiệu quả của việc sử dụng nguồn lực tài chính của ban quản lý để tạo ra lợi nhuận, nhưng mỗi chỉ số nhìn từ một góc độ khác nhau.

Hạn chế của ROE

Mặc dù là một trong những chỉ số tài chính quan trọng nhất đối với các nhà đầu tư cổ phiếu, ROE không phải lúc nào cũng cho thấy toàn bộ câu chuyện.

Ví dụ, nó có thể thấp một cách lừa dối đối với các công ty mới, nơi có nhu cầu vốn lớn khi thu nhập có thể không cao. Tương tự, một số yếu tố, như vay nợ quá mức, có thể làm tăng ROE trong khi tăng thêm rủi ro đáng kể.

Một hạn chế khác của ROE là nó có thể bị bóp méo một cách cố ý bằng cách sử dụng các lỗ hổng kế toán. Lợi nhuận thổi phồng hoặc tài sản được ẩn đi khỏi bảng cân đối kế toán có thể tăng ROE và làm cho công ty trông có vẻ có lợi nhuận hơn thực tế.

Vì những hạn chế này, nhà đầu tư cẩn trọng nên thực hiện phân tích toàn diện về hiệu suất tài chính của công ty, sử dụng ROE như một trong số các chỉ số.

Kết luận

ROE là một trong những tỷ số tài chính quan trọng nhất đối với nhà đầu tư cổ phiếu săn lùng các công ty có giá trị tốt. ROE  đánh giá khả năng của một công ty trong việc tạo ra doanh thu từ số tiền đầu tư vào đó. ROE cao và ổn định thường tốt hơn, nhưng con số tuyệt đối nên được xem xét trong bối cảnh của ngành. Sự gia tăng ROE theo thời gian cũng là một dấu hiệu tốt.

Sử dụng ROE để lọc các cổ phiếu tiềm năng và tìm các công ty biến vốn đầu tư thành lợi nhuận một cách hiệu quả. Điều đó sẽ giúp bạn có danh sách ngắn các ứng viên để tiến hành phân tích chi tiết hơn.