Giới Thiệu

Trong thế giới đầu tư tài chính, có lẽ không một nhà đầu tư nào không biết đến cái tên Philip Fisher – một trong những huyền thoại đầu tư với triết lý và phương pháp độc đáo, đã giúp định hình cách tiếp cận thị trường chứng khoán của nhiều thế hệ nhà đầu tư sau này. Cuốn sách “Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường” của ông, lần đầu tiên xuất bản vào năm 1958, là một trong những tài liệu kinh điển về đầu tư, được coi là cẩm nang gối đầu giường của nhiều nhà đầu tư trên toàn thế giới. Với cách tiếp cận sâu sắc và thực tiễn, cuốn sách không chỉ mang đến những kiến thức cơ bản về đầu tư cổ phiếu mà còn giới thiệu các phương pháp chọn lựa và quản lý cổ phiếu một cách hiệu quả, từ đó giúp nhà đầu tư đạt được lợi nhuận vượt trội.

Bài viết này sẽ đi sâu vào các nội dung chính của phần đầu tiên trong cuốn sách, nơi Fisher giới thiệu những nguyên tắc cốt lõi và chiến lược quan trọng trong việc lựa chọn cổ phiếu. Chúng ta sẽ cùng khám phá những bài học quý báu mà Fisher đã đúc kết, từ việc học hỏi từ quá khứ, sử dụng phương pháp “lời đồn đại” để thu thập thông tin, đến danh sách 15 tiêu chí chọn cổ phiếu và nghệ thuật xác định thời điểm mua và bán cổ phiếu. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ phân tích những lỗi phổ biến mà nhà đầu tư cần tránh và cách tìm kiếm những cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng cao.

1. Học Hỏi Từ Quá Khứ

Philip Fisher bắt đầu cuốn sách “Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường” bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi từ quá khứ. Ông cho rằng, để trở thành một nhà đầu tư thành công, việc rút ra những bài học từ những sai lầm của bản thân và người khác là vô cùng quan trọng. Fisher khẳng định rằng lịch sử chứa đựng những xu hướng, những chu kỳ kinh doanh đã diễn ra và các nhà đầu tư cần học hỏi từ đó để tránh lặp lại những sai lầm.

Một trong những điều mà Fisher nhấn mạnh là việc nhiều nhà đầu tư trong quá khứ đã cố gắng dự đoán các chu kỳ kinh doanh để kiếm lợi nhuận, nhưng hầu hết họ đều thất bại. Thay vì cố gắng đoán trước tương lai, Fisher khuyên các nhà đầu tư nên tập trung vào việc tìm kiếm các công ty có tiềm năng tăng trưởng bền vững. Ông tin rằng việc đầu tư vào các công ty như vậy và nắm giữ cổ phiếu của họ trong thời gian dài sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn và đồng thời giúp giảm thiểu rủi ro. Fisher cũng chỉ ra rằng, những nhà đầu tư thành công thường là những người có khả năng nhìn xa trông rộng, học hỏi từ những biến động của thị trường trong quá khứ và áp dụng những bài học đó vào chiến lược đầu tư hiện tại.

Fisher không chỉ dừng lại ở việc học hỏi từ quá khứ, mà ông còn khuyến khích các nhà đầu tư luôn giữ cho mình một tâm lý cởi mở và linh hoạt, sẵn sàng thích ứng với những thay đổi của thị trường. Ông cho rằng, sự cứng nhắc trong suy nghĩ và cố chấp vào những quan niệm cũ kỹ sẽ dẫn đến thất bại trong đầu tư. Việc học hỏi từ quá khứ là cần thiết, nhưng cũng cần phải biết cách áp dụng những bài học đó một cách hợp lý và phù hợp với hoàn cảnh hiện tại.

2. Phương Pháp Lời Đồn Đại (Scuttlebutt Method)

Một trong những đóng góp nổi bật của Philip Fisher trong lĩnh vực đầu tư chính là phương pháp “lời đồn đại”, hay còn gọi là Scuttlebutt Method. Đây là một phương pháp độc đáo và hiệu quả mà Fisher đã sử dụng để thu thập thông tin về các công ty mà ông đang quan tâm. Theo Fisher, thông tin từ các nguồn tin cậy như đối thủ cạnh tranh, khách hàng, và nhân viên cũ của công ty có giá trị lớn trong việc đánh giá tình hình thực tế của một công ty. Những nguồn tin này cung cấp một cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn so với các báo cáo tài chính công khai.

Fisher cho rằng, các báo cáo tài chính dù rất quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng phản ánh chính xác tình hình thực tế của công ty. Đôi khi, các công ty có thể “làm đẹp” các con số trong báo cáo để thu hút nhà đầu tư, nhưng thực tế bên trong lại không như vậy. Do đó, việc dựa vào các nguồn tin bên ngoài, như từ khách hàng, đối thủ cạnh tranh, hay các nhân viên cũ, sẽ giúp nhà đầu tư có được cái nhìn khách quan và toàn diện hơn về công ty.

Phương pháp “lời đồn đại” yêu cầu nhà đầu tư phải tìm hiểu và thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Ví dụ, đối thủ cạnh tranh có thể cung cấp thông tin về điểm mạnh và điểm yếu của công ty mục tiêu, trong khi khách hàng và nhà cung cấp có thể đưa ra đánh giá về chất lượng sản phẩm và dịch vụ của công ty đó. Những thông tin này, khi được tổng hợp và phân tích, sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác hơn.

Tuy nhiên, Fisher cũng cảnh báo rằng, không phải tất cả các thông tin từ phương pháp “lời đồn đại” đều chính xác và đáng tin cậy. Nhà đầu tư cần phải biết cách sàng lọc và đánh giá thông tin một cách cẩn thận, tránh bị lôi cuốn bởi những tin đồn thất thiệt hoặc những thông tin không có cơ sở. Để làm được điều này, nhà đầu tư cần có kinh nghiệm và khả năng phân tích tốt, cũng như một tư duy phản biện mạnh mẽ.

3. 15 Tiêu Chí Lựa Chọn Cổ Phiếu

Philip Fisher đã xây dựng một danh sách gồm 15 tiêu chí cần thiết để đánh giá một công ty trước khi quyết định đầu tư vào cổ phiếu của nó. Đây là những tiêu chí mà ông đã phát triển dựa trên kinh nghiệm và quan sát của mình trong nhiều năm làm việc trong lĩnh vực đầu tư. Những tiêu chí này giúp nhà đầu tư đánh giá công ty một cách toàn diện, từ chất lượng sản phẩm, khả năng quản lý, đến hiệu quả tài chính và tiềm năng tăng trưởng. Dưới đây là một số tiêu chí tiêu biểu:

• Tiềm năng thị trường của sản phẩm và dịch vụ: Fisher cho rằng một công ty thành công cần phải có sản phẩm và dịch vụ với tiềm năng thị trường đủ lớn để đảm bảo tăng trưởng trong nhiều năm tới. Tiềm năng thị trường cần được đánh giá dựa trên quy mô thị trường hiện tại, tốc độ tăng trưởng và nhu cầu tiêu dùng.
• Khả năng quản lý: Ban quản lý của công ty cần phải có năng lực và cam kết trong việc phát triển và cải tiến sản phẩm. Fisher nhấn mạnh rằng, sự lãnh đạo mạnh mẽ và tầm nhìn dài hạn của ban quản lý là yếu tố quan trọng để đảm bảo công ty phát triển bền vững.
• Hiệu quả R&D (Nghiên cứu và Phát triển): Công ty phải đầu tư vào R&D để tạo ra sản phẩm mới và cải tiến sản phẩm hiện có. Fisher nhấn mạnh rằng, R&D là chìa khóa để công ty duy trì khả năng cạnh tranh và tăng trưởng. Hiệu quả R&D được đánh giá qua các sản phẩm mới ra đời, cải tiến công nghệ và khả năng thương mại hóa các phát minh.
• Biên lợi nhuận cao: Công ty cần có biên lợi nhuận đủ cao để trang trả chi phí và tạo ra lợi nhuận. Biên lợi nhuận cao thường đồng nghĩa với khả năng tăng trưởng bền vững và sức cạnh tranh mạnh mẽ. Biên lợi nhuận cần được theo dõi qua các báo cáo tài chính và so sánh với các đối thủ trong ngành để đánh giá hiệu quả hoạt động.
• Khả năng phát triển bền vững: Fisher nhấn mạnh rằng, một công ty cần có kế hoạch cụ thể và thực tiễn nhằm duy trì và cải thiện khả năng gia tăng lợi nhuận trong dài hạn. Điều này bao gồm các chính sách phát triển nhân sự, đầu tư vào công nghệ và cải tiến quy trình sản xuất.
• Kiểm soát chi phí: Công ty cần kiểm soát chi phí một cách chặt chẽ. Điều này bao gồm việc quản lý hiệu quả các chi phí điều hành và sản xuất để duy trì lợi nhuận cao. Kiểm soát chi phí giúp công ty duy trì sự cạnh tranh và tăng trưởng bền vững.

• Khả năng cạnh tranh: Fisher cho rằng, một công ty cần có một số khía cạnh đặc trưng cho phép nó vượt trội hơn so với các công ty cùng lĩnh vực. Sự khác biệt này có thể là sản phẩm, dịch vụ, hoặc quy trình kinh doanh độc đáo. Khả năng cạnh tranh còn thể hiện qua vị thế thương hiệu, chất lượng sản phẩm và sự đổi mới.
• Khả năng thu hút nhân tài: Công ty cần có khả năng thu hút và giữ chân những nhân tài hàng đầu trong ngành. Fisher cho rằng, nhân sự giỏi là yếu tố quyết định giúp công ty phát triển và đổi mới. Khả năng thu hút nhân tài được đánh giá dựa trên chế độ đãi ngộ, môi trường làm việc và cơ hội phát triển nghề nghiệp.
• Khả năng tài chính vững mạnh: Fisher nhấn mạnh rằng, một công ty cần phải có khả năng tài chính vững mạnh, bao gồm khả năng vay vốn và quản lý nợ hiệu quả. Điều này giúp công ty có thể mở rộng và đầu tư vào các dự án mới. Khả năng tài chính vững mạnh được thể hiện qua bảng cân đối kế toán, dòng tiền và khả năng thanh khoản.
• Kế hoạch phát triển dài hạn: Fisher cho rằng, một công ty cần có một kế hoạch phát triển dài hạn rõ ràng và thực tiễn. Kế hoạch này phải bao gồm các mục tiêu cụ thể và cách thức để đạt được chúng. Kế hoạch dài hạn giúp định hướng công ty và đảm bảo sự phát triển bền vững.
• Khả năng thích ứng với thay đổi: Công ty cần có khả năng thích ứng với những thay đổi trong thị trường và ngành công nghiệp. Sự linh hoạt và khả năng đổi mới là yếu tố quan trọng để duy trì sự cạnh tranh. Khả năng thích ứng được đánh giá dựa trên các chiến lược đổi mới, sự phản ứng nhanh với biến động thị trường và khả năng điều chỉnh chiến lược.
• Đội ngũ minh bạch và quản trị công ty: Công ty cần phải có hệ thống quản trị minh bạch và liêm khiết. Sự minh bạch giúp xây dựng niềm tin với nhà đầu tư và các bên liên quan. Đánh giá điều này qua các báo cáo tài chính, quy trình quản trị và sự tuân thủ các quy định pháp luật.
• Khả năng tăng trưởng lợi nhuận: Fisher cho rằng, một công ty cần có khả năng tăng trưởng lợi nhuận trong dài hạn. Điều này đảm bảo rằng công ty không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Khả năng tăng trưởng lợi nhuận được đánh giá qua xu hướng lợi nhuận, chiến lược kinh doanh và sự mở rộng thị trường.

15 tiêu chí này của Philip Fisher giúp nhà đầu tư lựa chọn được các cổ phiếu của những công ty có giá trị thực sự, mang lại lợi nhuận cao và bền vững. Fisher khuyến khích nhà đầu tư áp dụng các tiêu chí này kết hợp với phương pháp “lời đồn đại” để có cái nhìn toàn diện và chính xác về công ty. Những nguyên tắc này không chỉ áp dụng được trong quá khứ mà còn phù hợp với môi trường đầu tư hiện đại.

4. Thời Điểm Mua Và Bán Cổ Phiếu

Philip Fisher không chỉ đề cập đến việc lựa chọn cổ phiếu mà còn đặc biệt chú trọng đến thời điểm mua và bán cổ phiếu. Ông cho rằng, xác định thời điểm mua cổ phiếu là một nghệ thuật mà nhà đầu tư cần phải rèn luyện và trau dồi. Fisher phân tích rằng, các điều kiện thị trường và các dấu hiệu cho thấy một công ty đang ở giai đoạn phát triển mạnh mẽ là những yếu tố quan trọng để quyết định mua cổ phiếu.

Fisher khuyến khích nhà đầu tư nên mua cổ phiếu khi công ty bắt đầu thể hiện tiềm năng tăng trưởng nhưng vẫn chưa được thị trường đánh giá đúng mức. Ông nhấn mạnh rằng, việc mua cổ phiếu vào thời điểm giá thấp không quan trọng bằng việc mua cổ phiếu của một công ty có tiềm năng tăng trưởng dài hạn. Nhà đầu tư nên tập trung vào chất lượng của công ty và các yếu tố cơ bản thay vì chỉ chú trọng vào giá cổ phiếu ở thời điểm hiện tại.

Đồng thời, Fisher cũng không quên đề cập đến thời điểm bán cổ phiếu, một yếu tố không kém phần quan trọng để tối ưu hóa lợi nhuận. Ông khuyến cáo nhà đầu tư nên bán cổ phiếu khi công ty không còn đáp ứng được các tiêu chí đầu tư ban đầu hoặc khi thị trường có dấu hiệu bất ổn. Điều này giúp nhà đầu tư bảo vệ được lợi nhuận đã đạt được và giảm thiểu rủi ro. Một trong những dấu hiệu quan trọng để quyết định bán cổ phiếu là khi ban quản lý của công ty có sự thay đổi lớn, đặc biệt là những người thay thế không có năng lực hoặc tầm nhìn như những người tiền nhiệm. Ngoài ra, khi một công ty không còn khả năng phát triển sản phẩm mới hoặc giữ vững thị phần, đó cũng là lúc nhà đầu tư nên cân nhắc bán ra.

5. Những Điều Nhà Đầu Tư Nên Tránh

Trong quá trình đầu tư, Philip Fisher cũng liệt kê rõ những lỗi phổ biến mà nhà đầu tư cần tránh để bảo vệ vốn đầu tư của mình. Đây là những sai lầm mà nhiều nhà đầu tư, kể cả những người có kinh nghiệm, thường mắc phải. Dưới đây là một số lỗi phổ biến mà Fisher đã chỉ ra:

• Không nên đầu tư vào các công ty mới thành lập mà chưa có lợi nhuận rõ ràng: Các công ty mới thành lập, dù có tiềm năng, nhưng thường tiềm ẩn nhiều rủi ro và khó đánh giá được khả năng thành công trong dài hạn. Fisher khuyên rằng, nhà đầu tư nên tránh đầu tư vào các công ty đang trong quá trình hình thành và phát triển, khi mà sản phẩm mới hoặc quy trình mới chưa được kiểm chứng trên thị trường.
• Không nên bỏ qua các cổ phiếu tốt chỉ vì chúng chưa được niêm yết chính thức: Fisher cho rằng, các cổ phiếu OTC (Over-the-Counter) có thể mang lại cơ hội tăng trưởng tốt nếu có tiềm năng và nền tảng vững chắc. Thị trường OTC có thể cung cấp các cơ hội tốt cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ với điều kiện họ chọn đúng cổ phiếu và nhà môi giới.
• Không nên lo lắng quá mức về chỉ số P/E cao: Một chỉ số P/E cao không nhất thiết là dấu hiệu của việc định giá quá cao. Fisher cho rằng, P/E cao có thể phản ánh tiềm năng tăng trưởng dài hạn của công ty, đặc biệt nếu công ty tiếp tục phát triển các nguồn lực mới để tăng thu nhập.
• Không nên đa dạng hóa quá mức: Đa dạng hóa quá mức có thể dẫn đến việc không thể quản lý và theo dõi hiệu quả các khoản đầu tư. Fisher khuyên rằng, việc đa dạng hóa vừa đủ giúp giảm rủi ro mà vẫn tập trung vào các khoản đầu tư có giá trị.
• Không nên e ngại mua cổ phiếu vì lo sợ chiến tranh: Fisher cho rằng, chiến tranh thường khiến thị trường chứng khoán sụt giảm mạnh nhưng giá cổ phiếu thường tăng cao sau khi chiến tranh kết thúc. Trong thời kỳ chiến tranh, lượng tiền tăng lên dẫn đến lạm phát, làm giảm giá trị của tiền mặt. Nhà đầu tư nên mua cổ phiếu của các công ty có khả năng điều chỉnh cơ sở vật chất cho phù hợp với sản xuất thời chiến tranh.
• Không nên xa vào những vấn đề không thật sự quan trọng: Đặt quá nhiều sự chú ý vào các con số thống kê tài chính và các bản báo cáo tài chính bề ngoài có thể gây sai lầm. Fisher khuyên rằng, quan trọng là dự đoán thu nhập trong tương lai thay vì chỉ quan tâm đến các con số trong quá khứ. Nhà đầu tư nên tập trung vào những yếu tố quản lý và xu hướng kinh doanh hiện thời thay vì các mức giá cổ phiếu đã từng đạt được.
• Đừng quên xem xét thời điểm cũng như giá khi mua một cổ phiếu tăng trưởng: Fisher nhấn mạnh rằng, việc mua cổ phiếu không chỉ dựa trên mức giá hiện tại mà còn phải xem xét thời điểm mua để tối ưu hóa lợi nhuận. Nhà đầu tư nên nghiên cứu các dự án kinh doanh thành công trước đó để dự đoán thời điểm tốt nhất để mua cổ phiếu.
• Không nên chạy theo đám đông: Fisher cho rằng, thị trường chứng khoán có xu hướng thay đổi tâm lý và nhận định theo thời gian. Các quan điểm tài chính về các ngành và công ty có thể thay đổi, dẫn đến sự biến động trong giá cổ phiếu. Nhà đầu tư nên tìm kiếm các cơ hội đầu tư dựa trên sự thật và không chạy theo xu hướng nhất thời của thị trường.

6. Tìm Kiếm Cổ Phiếu Tăng Trưởng

Philip Fisher chia sẻ các kỹ thuật và chiến lược để xác định những cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng cao. Đây là một phần quan trọng trong triết lý đầu tư của ông, vì ông tin rằng việc đầu tư vào các cổ phiếu tăng trưởng sẽ mang lại lợi nhuận vượt trội trong dài hạn. Fisher khuyến khích nhà đầu tư phân tích kỹ lưỡng các yếu tố như quản lý, sản phẩm và thị trường để tìm ra những công ty có triển vọng phát triển mạnh mẽ.

• Quản lý: Fisher cho rằng, khả năng của ban quản lý là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của một công ty. Nhà đầu tư cần đánh giá năng lực và tầm nhìn của ban quản lý, xem xét họ có cam kết và năng lực để đưa công ty phát triển hay không.
• Sản phẩm: Fisher khuyến khích nhà đầu tư xem xét khả năng phát triển và cải tiến sản phẩm của công ty. Một công ty có sản phẩm độc đáo, với tiềm năng phát triển trong tương lai, sẽ có khả năng cạnh tranh và tăng trưởng mạnh mẽ.
• Thị trường: Tiềm năng thị trường của sản phẩm cũng là một yếu tố quan trọng mà nhà đầu tư cần xem xét. Fisher cho rằng, nhà đầu tư nên đánh giá thị trường hiện tại và tiềm năng phát triển trong tương lai của sản phẩm, từ đó xác định khả năng tăng trưởng của công ty.

Tổng kết

Cuốn sách “Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường” của Philip Fisher không chỉ cung cấp những kiến thức cơ bản về đầu tư mà còn giới thiệu những phương pháp cụ thể và thực tiễn để lựa chọn và quản lý cổ phiếu. Với cách tiếp cận khoa học và đầy tính thực tiễn, Fisher đã truyền đạt những bài học quý giá cho các nhà đầu tư muốn xây dựng một chiến lược đầu tư bền vững và hiệu quả. Những nguyên tắc và phương pháp của ông không chỉ áp dụng được trong quá khứ mà còn phù hợp với môi trường đầu tư hiện đại, giúp nhà đầu tư đạt được lợi nhuận phi thường từ những cổ phiếu thường.