CANSLIM William O’Neil Cách Lọc Siêu Cổ Phiếu

Giới Thiệu

Chứng khoán luôn là một lĩnh vực đầu tư hấp dẫn, nhưng đồng thời cũng đầy rủi ro. Để thành công trên thị trường này, nhà đầu tư cần có kiến thức sâu rộng, kỹ năng phân tích sắc bén và một chiến lược đầu tư rõ ràng. Một trong những cuốn sách được coi là “kinh thánh” của giới đầu tư chứng khoán là “How to Make Money in Stocks” (Cách kiếm tiền từ chứng khoán) của William O’Neil. Cuốn sách này, lần đầu tiên được xuất bản vào năm 2009, ngay sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, đã nhanh chóng trở thành một trong những tài liệu tham khảo hàng đầu cho các nhà đầu tư trên toàn thế giới.

William O’Neil không chỉ là tác giả của cuốn sách mà còn là một nhà đầu tư thành công, nhà sáng lập của nhật báo kinh doanh “Investor’s Business Daily” và là người phát triển hệ thống CANSLIM – một hệ thống chọn lựa cổ phiếu mang lại thành công lớn cho nhiều nhà đầu tư. Với hơn 2 triệu bản được bán ra, cuốn sách này không chỉ là một hướng dẫn đầu tư mà còn là một công cụ giúp các nhà đầu tư nhận diện và nắm bắt các cơ hội sinh lời trên thị trường chứng khoán.

Hệ Thống CANSLIM

Một trong những điểm nổi bật của cuốn sách là hệ thống CANSLIM – một phương pháp chọn lựa cổ phiếu dựa trên những yếu tố mà các cổ phiếu chiến thắng thường có. Hệ thống này được cấu thành từ các yếu tố sau:

1. C – Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận quý hiện tại:
   • Đây là yếu tố mà các cổ phiếu chiến thắng thường thể hiện rõ nhất. O’Neil nhấn mạnh rằng, cổ phiếu của bạn phải luôn có sự gia tăng đáng kể về lợi nhuận mỗi cổ phiếu trong quý hiện tại so với cùng kỳ năm trước. Theo nghiên cứu của O’Neil, ba trong bốn cổ phiếu chiến thắng có mức tăng trung bình 70%. Điều này có nghĩa là, khi bạn chọn cổ phiếu, bạn nên đặt mục tiêu ít nhất là 20% tăng trưởng mỗi quý. Nếu mức tăng trưởng này đang gia tốc, đó là một tín hiệu tích cực, cho thấy cổ phiếu này có tiềm năng tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ. Tăng trưởng lợi nhuận cũng nên đi kèm với tăng trưởng doanh thu tương ứng, vì điều này cho thấy công ty đang mở rộng quy mô và tăng cường hiệu quả kinh doanh.

2. A – Tăng trưởng lợi nhuận hàng năm:
   • Để đảm bảo rằng quý gần nhất không chỉ là một hiện tượng tạm thời, O’Neil khuyên bạn nên xem xét tăng trưởng lợi nhuận mỗi cổ phiếu trong ba năm gần nhất. Nếu một công ty có mức tăng trưởng lợi nhuận trung bình hàng năm đạt ít nhất 25%, điều này cho thấy công ty đó có nền tảng vững chắc và khả năng phát triển bền vững trong dài hạn. Việc xem xét lợi nhuận hàng năm cũng giúp bạn đánh giá xem liệu công ty có đang theo đuổi một chiến lược tăng trưởng lâu dài hay chỉ đang tận dụng các cơ hội ngắn hạn.

3. N – Sản phẩm mới, quản lý mới hoặc điều kiện mới:
   • Một yếu tố khác mà O’Neil nhấn mạnh là sự mới mẻ. Để một công ty có thể tạo ra sự đột phá và tăng trưởng mạnh mẽ, thường cần có một yếu tố mới mẻ nào đó. Điều này có thể là một sản phẩm sáng tạo, một đội ngũ quản lý mới với tư duy và chiến lược mới, hoặc thậm chí là những điều kiện thị trường thay đổi, như việc thiếu hụt nguồn cung, chiến tranh, hoặc sự xuất hiện của công nghệ mới. Theo nghiên cứu của O’Neil, các cổ phiếu đã trở thành những ngôi sao trên thị trường trong thế kỷ qua hầu hết đều có một yếu tố mới mẻ này.

4. S – Cung và cầu:
   • Giá cả trên thị trường chứng khoán, cũng như trên bất kỳ thị trường nào khác, luôn được quyết định bởi quy luật cung và cầu. Nếu cầu vượt cung, giá cổ phiếu sẽ tăng, và ngược lại. O’Neil khuyến nghị rằng, khi chọn cổ phiếu, bạn nên tìm kiếm các công ty có chương trình mua lại cổ phiếu để giảm lượng cung cổ phiếu trên thị trường. Điều này thường dẫn đến việc giá cổ phiếu tăng, vì số lượng cổ phiếu lưu hành ít hơn đồng nghĩa với việc mỗi cổ phiếu còn lại trở nên có giá trị hơn. Ngoài ra, bạn cũng nên chú ý đến việc ban quản lý của công ty có nắm giữ cổ phiếu của công ty hay không. Nếu họ có cổ phiếu, điều này cho thấy họ có niềm tin vào tương lai của công ty và sẵn sàng chia sẻ rủi ro với các nhà đầu tư khác.
5. L – Dẫn đầu hay tụt hậu:
   • Trong một ngành công nghiệp, luôn có những công ty dẫn đầu và những công ty tụt hậu. O’Neil khuyến nghị rằng, bạn nên mua cổ phiếu của các công ty dẫn đầu, thay vì các công ty tụt hậu. Những công ty dẫn đầu thường có lợi thế cạnh tranh, có khả năng tăng trưởng lợi nhuận hàng quý và hàng năm tốt hơn so với đối thủ cạnh tranh. Điều này không chỉ giúp bạn có được lợi nhuận tốt hơn mà còn giảm rủi ro khi đầu tư vào các công ty yếu kém.

6. I – Sự tài trợ của tổ chức:
   • Một yếu tố quan trọng khác trong hệ thống CAN SLIM là sự tài trợ của các tổ chức lớn. Nguồn cầu lớn nhất trên thị trường chứng khoán thường đến từ các nhà đầu tư tổ chức, như các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí và các tổ chức tài chính khác. O’Neil khuyên rằng, bạn nên tìm kiếm các công ty có sự tham gia của các nhà đầu tư tổ chức, đặc biệt là những tổ chức có hiệu suất tốt trong ngành quản lý tài sản. Nếu số lượng tổ chức sở hữu cổ phiếu của công ty tăng lên trong năm qua, điều này thường là dấu hiệu cho thấy công ty đang nhận được sự quan tâm lớn từ các nhà đầu tư chuyên nghiệp, và giá cổ phiếu có thể sẽ tăng trong tương lai.
7. M – Hướng đi của thị trường:
   • Cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng, là yếu tố “M” trong hệ thống CAN SLIM – Hướng đi của thị trường. Bạn có thể đúng về tất cả các yếu tố trên, nhưng nếu bạn sai về hướng đi của thị trường, bạn sẽ thua lỗ trong hầu hết các trường hợp. O’Neil nhấn mạnh rằng, việc hiểu rõ hướng đi của thị trường là yếu tố quyết định sự thành công của bạn. Nếu thị trường đang trong xu hướng tăng, bạn nên đầu tư toàn bộ và thậm chí sử dụng một chút vay mượn để tăng đòn bẩy. Ngược lại, nếu thị trường đang trong xu hướng giảm, bạn nên giữ tiền mặt và thoát khỏi thị trường để tránh thua lỗ.

Cách xác định hướng đi của thị trường

Việc xác định hướng đi của thị trường không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, nhưng nó là yếu tố quan trọng để bạn có thể tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro. O’Neil đưa ra một số công cụ và phương pháp để giúp bạn làm điều này.

Trước hết, bạn cần có khả năng phân tích các chỉ số thị trường chung và sự thay đổi về giá và khối lượng của chúng. Các chỉ số thị trường phổ biến như S&P Global 1200, Nasdaq Composite, và OMX Stockholm PI cung cấp cho bạn những dấu hiệu rõ ràng về xu hướng của thị trường. Nếu bạn nắm giữ cổ phiếu của một công ty hoạt động tại Mỹ và được bao gồm trong Nasdaq Composite, chỉ số này có tầm quan trọng cao đối với bạn. Trong khi đó, một chỉ số trừu tượng hơn như S&P Global 1200 cũng có giá trị, nhưng ít quan trọng hơn chỉ số Nasdaq Composite.

Một số dấu hiệu mà O’Neil sử dụng để đánh giá xem chúng ta đang ở trong thị trường tăng hay giảm bao gồm:

• Trong thị trường giảm, cổ phiếu thường mở cửa mạnh mẽ nhưng đóng cửa yếu. Điều này có nghĩa là dù bắt đầu ngày với sự lạc quan, nhưng sự lo ngại và bán tháo đã chiếm ưu thế vào cuối ngày.
• Ngược lại, trong thị trường tăng, cổ phiếu thường mở cửa yếu nhưng đóng cửa mạnh, cho thấy sự lạc quan đã dần dần chiếm ưu thế trong suốt ngày giao dịch.
• Một thị trường tăng thường kết thúc khi có bốn hoặc năm ngày “phân phối” trong khoảng thời gian từ bốn đến năm tuần. Ngày phân phối là khi khối lượng giao dịch trên chỉ số thị trường tăng lên, nhưng chỉ số lại cho thấy sự phát triển giá trì trệ hoặc giảm.
• Ngược lại, một thị trường giảm thường kết thúc khi chỉ số thị trường đã cố gắng phục hồi trong ba đến sáu ngày và có một “theo dõi” trong ngày thứ tư đến thứ bảy. Theo dõi là ngày mà giá tăng đáng kể (tốt nhất là tăng hơn 2%) kèm theo sự gia tăng trong khối lượng giao dịch hàng ngày.

Mua cổ phiếu từ nền tảng mạnh

Trong lĩnh vực đầu tư, các mô hình và biểu đồ giá cổ phiếu là công cụ quan trọng để đánh giá và hiểu đúng thông tin. Để đạt được lợi nhuận tối ưu, không chỉ cần chọn cổ phiếu tốt mà còn cần phải mua chúng từ một “nền tảng mạnh”. O’Neil và nhóm nghiên cứu của ông đã xác định rằng, một mô hình nền tảng đặc biệt có lợi nhuận là “Chiếc cốc có tay cầm” (Cup with Handle).

Mô hình “Chiếc cốc có tay cầm” nhìn từ bên ngoài giống như một chiếc cốc với một tay cầm. Độ rộng của chiếc cốc, hay thời gian mà nền tảng kéo dài, thường là từ 7 đến 65 tuần. Độ cao của chiếc cốc, hay mức độ suy giảm của cổ phiếu trước khi nó bật lên trở lại, thường là từ 12 đến 30%. Độ cao có thể thậm chí còn cao hơn nếu sự suy giảm được gây ra một phần bởi sự suy giảm chung của thị trường.

Điều đáng chú ý là chiếc cốc này không nên được hình thành như một chữ V, mà nên có hình dáng như chữ U. Lý do là khi phần thấp nhất của chiếc cốc kéo dài hơn, các nhà đầu tư yếu kém bị buộc phải bán ra. Điều này tạo ra một nền tảng vững chắc của những người nắm giữ cổ phiếu, những người không dễ dàng bán ra trong xu hướng tăng tiếp theo.

Phần tay cầm của chiếc cốc nên được hình thành ở nửa trên của chiếc cốc, được đo từ đỉnh đến đáy của chiếc cốc, và có một xu hướng giảm nhẹ về giá, hay còn gọi là “shakeout”. Tay cầm không nên đi xuống dưới đường trung bình động 10 tuần của cổ phiếu và thường kéo dài hơn hai tuần. Sau phần tay cầm sẽ đến điểm “pivot”, tức là điểm mua lý tưởng. Jesse Livermore, một nhà đầu tư huyền thoại từ nửa đầu thế kỷ 20, đã sáng tạo ra khái niệm này. Điểm pivot xuất hiện khi xu hướng giảm của tay cầm bị phá vỡ bởi sự gia tăng đáng kể trong khối lượng giao dịch hàng ngày.

O’Neil lưu ý rằng, tăng khối lượng giao dịch ít nhất 40-50% là một tín hiệu mạnh, nhưng không hiếm khi các cổ phiếu dẫn đầu thị trường mới thể hiện sự tăng trưởng khối lượng giao dịch lên tới 200%, 500% hoặc thậm chí 1000%. Đây là một dấu hiệu chắc chắn rằng các tổ chức chuyên nghiệp đã bắt đầu chú ý đến cổ phiếu này.

Ngoài ra, O’Neil cũng khuyên rằng, bạn nên tìm kiếm các mẫu hình giá có ít nhất vài tuần của sự “chặt chẽ”, tức là biến động giá nhỏ giữa các mức cao và thấp trong tuần. Điều này thể hiện sự kiên định và niềm tin của các nhà đầu tư vào cổ phiếu. Trong các giai đoạn thấp của nền tảng, tức là đáy của chiếc cốc và tay cầm, khối lượng giao dịch cạn kiệt là một tín hiệu tích cực, cho thấy sự bán ra đã cạn kiệt.

Trước khi mẫu hình này xuất hiện, bạn luôn muốn có sự gia tăng giá cổ phiếu ít nhất là 30%. Khối lượng giao dịch cũng nên tăng lên.

Nếu mô hình “Chiếc cốc có tay cầm” không phải là lựa chọn của bạn, vẫn còn các mô hình khác hữu ích cho việc mua cổ phiếu, chẳng hạn như “Chiếc cốc không tay cầm” (Cup without Handle), “Đáy kép” (Double Bottom) và “Nền phẳng” (Flat Base).

Thời điểm nên bán cổ phiếu

Trong khi mua cổ phiếu từ nền tảng mạnh là một chiến lược tốt, việc biết khi nào nên bán cổ phiếu là một yếu tố quan trọng không kém để bảo vệ lợi nhuận và tránh thua lỗ nặng. O’Neil nhấn mạnh rằng, bí quyết để chiến thắng lớn trên thị trường chứng khoán không phải là luôn đúng, mà là giảm thiểu tối đa số tiền thua lỗ khi bạn sai. Bạn cần phải biết khi nào mình sai bằng cách cắt lỗ ngắn gọn ở mức 7-8%. Không có ngoại lệ.

Nếu bạn mua cổ phiếu theo hệ thống CANSLIM và từ các nền tảng mạnh như đã thảo luận ở trên, việc cổ phiếu giảm dưới mức giá mua không nên xảy ra quá thường xuyên. Tuy nhiên, khi điều này xảy ra, bạn cần phải sẵn sàng hành động ngay lập tức để bảo vệ vốn đầu tư của mình. Điều này không chỉ giúp bạn tránh những khoản lỗ lớn mà còn cho phép bạn giữ lại vốn để đầu tư vào các cơ hội tốt hơn trong tương lai.

Ngoài ra, có nhiều tình huống mà bạn nên xem xét việc chốt lời từ cổ phiếu của mình. Dưới đây là 9 tình huống mà O’Neil khuyến nghị bạn nên cân nhắc bán cổ phiếu:

1. Dấu hiệu phân phối: Sau một chuỗi tăng dài, khối lượng giao dịch lớn mà không có sự gia tăng thêm về giá là dấu hiệu cho thấy cổ phiếu đang bị phân phối. Một vài ngày như vậy trong một khoảng thời gian ngắn là tín hiệu cho thấy đã đến lúc bán.
2. Cổ phiếu chia tách: Nếu cổ phiếu tăng 25% hoặc hơn trong vòng hai tuần sau khi chia tách, đó thường là một đợt tăng quá mức và đã đến lúc rút lui.
3. Đường trên của kênh giá: Nếu cổ phiếu vượt qua đường trên của kênh giá sau một đợt tăng đáng kể, đó có thể là thời điểm tốt để bán. Bạn có thể vẽ đường trên của kênh giá bằng cách nối ba điểm cao cuối cùng trong bốn đến năm tháng trên biểu đồ cổ phiếu.
4. Đỉnh mới trên khối lượng thấp: Nếu khối lượng giao dịch giảm, nhưng giá cổ phiếu tiếp tục tăng, bạn có thể cân nhắc bán.
5. Sức mạnh tương đối kém: Nếu cổ phiếu không tăng như chỉ số mà nó thuộc về, đây là dấu hiệu của sự yếu kém và thường có nghĩa là đã đến lúc bán.
6. Cổ phiếu duy nhất trong ngành còn tăng: Nếu cổ phiếu của bạn là cổ phiếu duy nhất còn tăng trong ngành, điều này có thể cho thấy hai điều: 1. Công ty đã loại bỏ hết các đối thủ cạnh tranh, hoặc 2. Toàn bộ ngành đang gặp khó khăn. Thường thì trường hợp thứ hai xảy ra.
7. Đóng cửa ở hoặc gần mức giá thấp nhất trong ngày: Nếu cổ phiếu thường xuyên đóng cửa ở mức giá thấp nhất trong ngày, đó là một dấu hiệu cảnh báo.
8. Tăng trưởng lợi nhuận chậm lại: Nếu tốc độ tăng trưởng lợi nhuận giảm trong hai quý liên tiếp hoặc hơn, đó là lý do cơ bản để bán cổ phiếu.
9. Bán khi cổ phiếu giảm quá xa từ đỉnh: Bạn nên bán cổ phiếu nếu nó giảm quá xa từ đỉnh. Quá xa ở đây khác nhau đối với mỗi cổ phiếu, nhưng quy tắc chung là từ 12-15%. Lưu ý rằng, thường thì một trong những điểm bán nêu trên sẽ đạt được trước khi điều này xảy ra.

Tóm lại

Cuốn sách “How to Make Money in Stocks” của William O’Neil không chỉ là một cuốn sách về đầu tư chứng khoán mà còn là một hệ thống phương pháp luận toàn diện cho các nhà đầu tư. O’Neil đã đưa ra một cách tiếp cận có cấu trúc, dựa trên nghiên cứu sâu rộng về các cổ phiếu thành công nhất trong hơn một thế kỷ qua. Hệ thống CAN SLIM là một công cụ mạnh mẽ để giúp nhà đầu tư chọn lựa cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng cao, trong khi việc phân tích thị trường và nhận biết các mô hình giá cổ phiếu giúp bạn tối ưu hóa thời điểm mua và bán cổ phiếu.

Bí quyết thành công trong đầu tư không chỉ là kiếm được nhiều tiền khi bạn đúng, mà còn là giảm thiểu rủi ro khi bạn sai. Bằng cách tuân theo các nguyên tắc mà O’Neil đưa ra trong cuốn sách này, bạn có thể tăng cường khả năng đạt được lợi nhuận ổn định và lâu dài trên thị trường chứng khoán.

Cuối cùng, O’Neil nhấn mạnh rằng, thành công trong đầu tư không đến từ những giờ làm việc chính thức từ 9-5, mà từ sự nỗ lực học hỏi và nghiên cứu sau giờ làm. Chính những giờ học tập và nghiên cứu